piše: Isidora Đolović
Pored toga što je jedan od najvećih hevi metal vokala (moj lični izbor u tekstu OVDE) i frontmen legendarne grupe „Iron Maiden“, Brus Dikinson (Bruce Dickinson) je pre svega izvanredno svestrana ličnost. Zapravo, bez preterivanja bi se moglo reći – renesansni čovek. Nadaleko poznat po takvoj kompleksnosti i širini interesovanja, svojom knjigom (koja mu nije prva, ali jeste što se tiče memoarskog žanra) „What does this button do?“ (HarperCollins, 2017. Na našim prostorima za sada je objavio samo zagrebački Rockmark, 2018. u prevodu koji glasi „Čemu služi ovaj gumb?“) apsolutni fokus stavlja na dosadašnji rad i profesionalna interesovanja. Dakle, odmah skrećem pažnju na ono što izvestan broj razočaranih čitalaca ističe kao (jedini) „nedostatak“: pred nama NIJE tipična autobiografija. Nema pikanterija iz tog razuzdanog sveta, makar ne onakvih kakve zamišlja prosečna publika; nema seksa, droge, čak možda ni previše rokenrola; autor vešto zaobilazi privatna pitanja (istini za volju, to je činio kroz čitavu dosadašnju karijeru, pa odluka zapravo ne predstavlja iznenađenje). Naslov dovoljno dobro najavljuje priču o jednom radoznalom, neumornom, istraživačkom umu.
I was supposed to be a wild and crazy drog-fuelled rock star, but here I was in a simulator teaching company-standard operating procedures. Go figure.
Dikinson je jasan – neće biti brakova, razvoda, rođenja, ali možda je, da na početku raščistim i sa time, bilo pogrešno ostaviti takvu (nekima posebno važnu) napomenu za pogovor. Njenim isticanjem u uvodu izbegla bi se već spomenuta izneverena očekivanja.
Had I chosen to include airships, wives, divorces, children and entrepreneurial activities, that would have been approaching 800 pages long. It would have been the type of book that people use to commit murder, or help change tyres on London buses. One thing is for sure – it would be a very unread Christmas present.
No, dobrim poznavaocima „Mejdena” dovoljno je jasna posveta, kojom se Brus obraća supruzi (nažalost, sada pokojnoj Paddy) i njihovo troje dece (Austin, Griffin, Kia), parafrazirajući pesmu „If eternity should fail“ uz dodatak „You will still be there“. Tako se to, džentlmenski, radi.
Kompozicija je znalačka: kroz više anegdotski koncipiranih, hronološki pravolinijski raspoređenih poglavlja, autor izlaže odabrane etape svog bogatog životnog puta. Lajtmotiv iz naslova služi da naznači svaku promenu ili otkriće, bilo to pevanje (način ovladavanja glasom i korišćenja njegovog punog kapaciteta), mačevanje, pilotiranje, ili snimanje filma, televizijskih i radio emisija. U svemu navedenom, Brusa je vodila neiscrpna energija podstaknuta vizionarskom uverenošću kako je važno slušati instinkt i spremno isprobati nove stvari.
Dikinson je izrazito elokventan govornik i tekstopisac, pa nema razloga ni da se kao memoarista pokaže mnogo drugačije. Njegova sećanja su odmerena, koncizna, uspešno probrana, dobro raspoređena i začinjena britanskim smislom za humor, autoironiju i referencijalnost. Pokrivene su različite faze, od detinjstva i školskih dana, preko plivanja muzičkim vodama obeleženog nezaobilaznom pričom o „Mejdenima“, pa do pobede u borbi sa kancerom grla. Iz svega, neporecivo je da Brusa pokreće zapanjujuća energija, u međuvremenu dodatno kanalisana i pročišćena stečenim iskustvima. Upravo odsustvo stereotipnih odlika poznate ličnosti čini ga zvezdom za primer. Bez pretvaranja kako nije bilo poroka ili grešaka, naglasak stavlja na odolevanje, prevazilaženje i stalno, uporno pomeranje granica.
What a rollercoaster of a year. Looking back further, what a rollercoaster of a life. From the ups and downs of school and university, to the longest and fastest theme-park-ride drop ever – being in Iron Maiden. I have often been asked, „Would you have changed anything?“ The answer is a simple no. A different and better question is, „Have you made any mistakes?“ And the answer to that one is equally easy – loads of them.
 |
| Iron Maiden, oko 1982. |
Dočarana je specifična porodična situacija malog Pola Brusa Dikinsona (kako mu glasi puno ime), neuvijeno se govori o pretrpljenom vršnjačkom nasilju, ali i vlastitoj srednjoškolskoj „delinkvenciji“, evocira se stupanje u sastave „Samson“ i „Iron Maiden“. Dobijamo uvid u stvaralački proces iza većine legendarnih albuma, međuljudske odnose unutar benda, turneje, kako su sport i, nešto kasnije, letenje postali Brusov neophodni „ventil“. Strastvenu posvećenost avionima uopšte ne pokušava da sakrije i to su odeljci u kojima se upadljivo raspriča. Značajno mesto zauzima poglavlje o čuvenom nastupu u Sarajevu pod opsadom (1994. sa bendom „Skunkworks“), dužna pažnja je posvećena periodu solo karijere i razlozima za povratak u matični sastav, a osvrće se i na proizvodnju piva, snimanje filmske priče o Alisteru Krouliju, dobijanje licence za interkontinentalnu vožnju letelica, metal verziju projekta „Tri Tenora“, kao i doživljaj 11. septembra sa lica mesta napada.
Sudeći prema temama kojima pridaje najviše važnosti, kao i načinu njihovog izlaganja, prilično je jasno sa kakvim naratorom imamo posla. Reč je o čoveku koji se najviše na svetu užasava dokolice i pasivnosti. Čak i nakon terapije zračenjem, tražio je nešto čime bi se mogao u što kraćem, a bezbednom roku, iznova zaokupiti. Sama epizoda bolesti obrađena je sa karakterističnim montipajtonovskim humorom, iako se ni jednog trenutka ne ublažava njena ozbiljnost, niti potcenjuju strepnja za život i utisak kako se tokom tih nekoliko meseci sve naprosto zaledilo. Sa sličnom merom, bez prikrivanja i ulepšavanja, opisuje boravak u ratom paralisanom Sarajevu, rizične letove, određena pijanstva...
Pošto su mu roditelji bili veoma mladi kada se rodio, Brus je usled njihove zaposlenosti prvih pet godina proveo sa babom i dedom po majci. I dok je stari Ostin (po kome je Brus kasnije nazvao prvog sina), rudar od svoje trinaeste godine (slagao o starosti i tačnoj visini, kako bi mu dozvolili da legalno silazi u okno), unuku bio prava očinska figura, sa babom nije išlo toliko lako. Dikinson se, što kasnije prihvatamo kao isceljujući manir, služi specifičnim humorom: As the unwanted offspring of the man who stole her only daughter, I represented the spawn of Satan for my grandmother Lily... Ipak, najvažnija muška figura u tim ranim danima svakako je kum zvani ujka Džon, najbolji prijatelj njegovog dede i ratni veteran RAF-a (Royal Air Force), od koga potiče najranija fasciniranost avionima. Uostalom, Brus veruje i često ističe kako ništa što ponesemo iz detinjstva nije uzaludno (Nothing in childhood is ever wasted).
Scene iz odrastanja (i ne samo njih) prate pojedine opaske zbog kojih sam se naglas smejala, poput: We had no pets, save a goldfish called Peter who lived for a suspiciously long time; ili o stalnim selidbama: Some people are addicted to crack. We were addicted to moving house. Prva od takvih promena sredine, civilizacijski šok u malom, jeste prelazak da živi sa roditeljima uoči upisa u osnovnu školu. Želeo je da postane mašinovođa, borbeni pilot, astronaut, ali pamti i upoznavanje sa pojmom rokenrol benda, kada su članovi sastava „Ice Station Zebra“ boravili u hotelu-pansionu Dikinsonovih.
Spomenula sam problem vršnjačkog nasilja, kome Brus očekivano daje važno mesto, budući da je, kao po pravilu, u svakoj sledećoj školi bio glavna meta. Utehu pronalazi u knjigama, pozorištu, pisanju, dok sa školskim horom (već opšte mesto u biografijama kasnije velikih pevača!) nije imao toliko sreće. Tekst izveštaja, priloženog u odeljku sa fotografijama, danas zvuči potpuno za nevericu: Dickinson – Sidney House – NON-SINGER.
Izvor motivisanosti da izdrži sve teškoće predstavljala je i rano osvešćena želja za bekstvom iz nezadovoljavajuće sredine, odnosno, za promenom. Bio je prvi iz porodice poslat u privatnu (mušku) srednju školu, odakle beleži različite zanimljive scene. Izdvojila bih, ubrzo posle toga trajno ukinut, „čamac test“ u sklopu inicijacijskog obreda novajlija: Dikinson ga upoređuje sa inkvizicijskim postupkom razotkrivanja veštica. Adolescent witches, kako naziva svoje sapatnike, sa mosta na reci Nin su bacani u ledenu vodu da, obučeni u vojničke čizme i teško odelo, preplivaju 25 jardi ili potonu. Naravno, nije izostajao revolt, pa Brus tako inicira da dve tone izmeta budu izručene pred vrata upravnika doma, dok mu štos inspirisan vračanjem iz „Magbeta“ (uriniranje u flašu namenjenu za privatni banket članova uprave koledža) donosi suspenziju.
Naravno, nije sve bilo obeshrabrujuće, jer u internatu otkriva dve presudne stvari: mačevanje (instruktor Džon Vorsli bio je „nešto između Gandalfa i majstora za bicikle“) i muziku. Dok je u prvom odmah postao šampion, sa mikrofonom je put bio nešto duži i zavojitiji, ali ne manje izvestan. Počeo je kao bubnjar benda pod uticajem popularnih „Deep Purple“, unapređen na poziciju pevača čim su primetili njegov nebrušeni dar. Svi ti koraci u genezi buduće legende zaista su zabavni i živopisni: od opservacija o značaju imena grupe (i tipično mladalačke ležernosti, jer, kada drug predloži „Styx“, Brus se ne potresa mnogo što sastav istog naziva uveliko postoji – Neće primetiti.). Kuriozitet je velika lutka Snupija, iznošena na binu gde su mu, u sklopu performansa, između ostalih vidova maltretiranja – vadili iznutrice. Brus otkriva i da mu je prvi pevački uzor bio Artur Braun iz „Kingdom Come“, dok se pred drugim idolom, Ijanom Gilanom, nedugo posle ispovraćao. Tada je već, kao student istorije, živeo u Londonu, radio u agenciji za ugovaranje nastupa i postao vokal hevi metal grupe „Samson“. Oni su mu dali nadimak/scensko ime Bruce Bruce, kojim priznaje da nikada nije bio zadovoljan.
 |
| Stiv i Brus na sceni |
Dalje se sve nizalo kao na traci, pošto je točak sudbine jednom pokrenut, a izuzetno važan koncept theater of the mind postavljen u Dikinsonovoj svesti kao smernica za ono čime bi želeo da se, kao umetnik, ozbiljno bavi. Upoznao je producenta Martina Birča, naučio da kontroliše vokal, prošao sve moguće testove prilikom pristupanja „Mejdenima“. Kao decenijskom obožavatelju ove grupe, bile su mi izuzetno zanimljive mnoge činjenice, pa iako sam neke već znala, sam način njihovog izlaganja bio je uzbudljiv. Navešću neke od njih: za početak, sada čuveni nadimak air raid siren zapravo je izdvojen iz negativne reakcije jednog fana, razočaranog DiAnovim odlaskom i zaokretom koji je usledio u zvuku benda. Menadžer Rod Smolvud preokrenuo ga je u afirmativni opis Dikinsonovog tenora.
Dočarano je kako se odvijalo snimanje čuvenog narativnog uvoda za „The Number of the Beast“, prikazana su početna koškanja između Brusa i Stiva (Heris, basista) oko mesta na bini i toga ko će staviti nogu na famozno pojačalo, objašnjeno kako se javila zamisao o džinovskoj lutki Ediju (maskota benda) – ubrzo neizbežnom delu scenskog nastupa, te zašto Dikinson naročito voli Njujork. Piše i o prilici kada mu je legendarni Džoni Keš tražio autogram za kćerku koja je fan „Mejdena“; kako je shvatio da je (i) levoruk; na koji način je „Blade Runner“ inspirisao vizuelni koncept ploče „Somewhere in time“, a scenski kostim na Brusovu ideju predstavljao stil d'Artanjana iz svemira. Roman „Mesečevo dete“ Alistera Kroulija uticao je na priču sa sledeće ploče, „Seventh son of a seventh son“ – čiji omot, rad Dereka Rigsa u Dalijevom stilu, priznaje da najviše voli; dok ga je citat Henrija Milera podstakao da prelomi u vezi sa započinjanjem samostalne karijere. Možete li da zamislite da Brus ipak nije prvi u bendu stekao pilotsku dozvolu, već bubnjar Niko Mekbrejn? Narator evocira i upoznavanje sa Robertom Palmerom, amsterdamsko iskustvo, pisanje prve knjige („The Adventures of Lord Iffy Boatrace“) u pauzama snimanja, između redova otkrivajući kako baš i ne gotivi Džejn Ostin. Nasuprot tome, gaji ljubav prema vozovima – ali ne najnovijim, dok pilotiranje slikovito naziva posledicom ujeda leteće bube (bitten by the flying bug).
 |
| Live to fly, fly to live... |
(o zadatku pevača) What possesses you in the studio should be the song, like a film that unfolds before you. All I do is sing the words that paint the picture.
(povodom posete Aušvicu tokom prve turneje u Poljskoj) Genocide has lost its power to shock our visually overloaded world. (...) No birds fly over Auschwitz. (...) I cried a lot after the visit. I was angry and silent. Not until I drove into Sarajevo 10 years later, during the siege, would I feel the same intensity.
(o pesmi „Bring your daughter to the slaughter“, namenjenoj za saundtrek horora „Strava u Ulici brestova“) I had never seen a Freddy Krueger film, so I asked someone in the pub:
- „A Nightmare on Elm Street“, what's that all about?
- Oh, teenage girls go to sleep and get slashed by this scary old dude, but he only gets them in their sleep.
A love story, then.
Publici sa ovih prostora posebno bi mogao (i morao, po prirodi stvari) biti interesantan opis iskustva iz Sarajeva, očigledno veoma duboko i upečatljivo urezanog u Dikinsonovo pamćenje. Boravak je sve vreme, logično, obeležen napetošću, počev od ulaska u grad kroz tunel, šareno oslikanim kombijem – namerno „imbecilnim“, da se izbegnu hici, do veoma upečatljive scene iz sirotišta. Tamošnja deca ne samo što, u većini, nikada nisu videla gitaru ili sličan instrument, već po inerciji na određeni zvuk padaju, kao od rafala: It brought home to me how such a small thing as clapping can be twisted and subverted by the grim realities of a war zone. Često spominjanje Srba, gotovo isključivo u svojstvu snajperista i nosilaca pretnje (jer, na takve su tokom kratkog boravka jedino nailazili), donelo mi je gorčinu i osećanje posramljenosti što smo dozvolili da se rat uopšte dogodi.
Brus izdvaja prvi intervju koji je, kao radijski voditelj, u Kaliforniji snimio sa Blekijem Loulesom („W.A.S.P.“); inspirisanost Blejkovim stvaralaštvom za album „The Chemical Wedding“ i seminar koji je na Univerzitetu Istočna Anglija držao o velikom pesniku; uspeh emisije „Flying Heavy Metal“ emitovane na „Diskaveriju“ i brend piva, simbolično nazvanog „Trooper“.
 |
| Eddie i Brus u Powerslave fazi |
Još odlomaka:
* All the musicians were several years younger than me, so I left them to it. They had more brain cells to lose than me.
* People who don't understand Iron Maiden won't comprehend the impact it has had on so many people's lives. Maiden has represented a personal affirmation of self-worth for millions of people down the years. Above and beyond pop music, fashion and the detritus and useless decadence of „reality“ celebrity, Maiden was hard work and tangible, substantive and complex, but also visceral and aggresive.
* Like music, speaking is a combination of content and performance. It's not a lecture; it's not telling jokes. Actually, it's another theater in mind, just without guitars and without Eddie.
* I would say life is too short to hate cancer; I would treat my cancer as a uninvited guest and politely but firmly dismiss it from my house.
Zamislite samo snagu čoveka koji je u stanju da, usred bolesti, povodom saopštenja za javnost predloži: Tell them the reasons are too tumorous to mention. Ili, o svom izmenjenom fizičkom izgledu, primeti: As I finished, Mick Jagger walked past the window of the cafe on the Kimg's Road. I'm nearly as skinny as you, I grinned to myself.
 |
| Brus na proglašenju počasnim građaninom Sarajeva, 2019. |
Za kraj sam ostavila meni lično najzanimljiviju i najvažniju epizodu iz knjige. Početkom novog milenijuma pričalo se o mogućnosti snimanja hevi metal verzije „Tri Tenora“, koja je prvobitno (i prema Brusovoj zamisli) uključivala još Dia (Ronnie James Dio) i Roba Halforda (moj tekst o njemu: OVDE). Međutim, Rod Smolvud se odlučno usprotivio Ronijevom prisustvu (kako Brus pretpostavlja, zbog nesuglasica sa Vendi, pevačevom menadžerkom-suprugom) i predložio Džefa Tejta („Queensryche“). Prva planirana pesma „Tyranny of Souls“ zasnivala se na modelu tri veštice iz „Magbeta“, a Brus je za svakog pojedinačno osmislio tekst i prateću melodiju. Zbog autorskih mimoilaženja sa Tejtom, projekat ostaje samo ideja (I never wanted him in the first place. I always would have picked Ronnie Dio, kaže Brus), a pesma je postala naslovna za još jedan Dikinsonov solo album.
A kako bi zvučalo, možemo naslutiti iz jedinog dostupnog snimka zajedničkog nastupa ova tri genijalca, u okviru Halfordove turneje. Izveli su pesmu „The one you love to hate“, inače studijski snimljenu kao duet Halforda i Dikinsona:
„What does this button do?“ dodaje još jednu stavku na impresivnu listu Dikinsonovih talenata. Demonstrirano pripovedanje je iskusno, kontrola izlaganja dobra, uz posebnu pohvalu na račun sposobnosti da se zadrži pažnja čitalaca – lekcija naučena iz scenskih nastupa kojima Brus tako suvereno vlada. Nema rasplinjavanja, čak se češće javlja osećaj nedovoljnosti, mada ništa zaista nije „okrnjeno“. Lampica znatiželje se, jednostavno, upali i kod nas, svaki put kada izneto iskustvo podstakne pripovedača da pritisne novo dugme. Up The Irons!
* Zvanična veb-stranica Brusa Dikinsona:
* Zvanični sajt grupe Iron Maiden:
* Prikaz kolege Abasa Ibrahimovića, Balkanrock:
https://balkanrock.com/autorski-clanci/kolumne-i-clanci/bruce-dickinson-cemu-sluzi-ovaj-gumb/